Groeien door vertrouwen

ARTIKEL: Drie trajectbegeleiders aan het woord over de toekomst van hun leerlingen met een verstandelijke beperking.

Voor het glossy magazine van leer- en werkbedrijf Bij Tjoonk interviewde ik drie trajectbegeleiders uit het voortgezet speciaal onderwijs. Voor schoolverlaters, leerlingen van 20 jaar met een verstandelijke beperking, zoeken zij een passende plek in de maatschappij. Een plek waar ze gelukkig zijn. Waar ze met zelfvertrouwen zinvol aan de slag kunnen. Wat komt daarbij kijken? 

 

Groeien door vertrouwen

Stagecoördinatoren van ZMLK-scholen over hun werk en hun ervaringen met Bij Tjoonk

De combinatie van praktische werkervaring opdoen én kunnen leren maakt dat Bij Tjoonk een fijne plek is voor onze leerlingen om te groeien. Dat vinden de stagecoördinatoren van drie scholen voor speciaal onderwijs uit de omgeving. “De omgang met onze leerlingen is er warm en voor iedereen is er een afwisselende taak op maat binnen dit veelzijdige bedrijf.”

Het is een taak die veel inleving vergt en niet altijd eenvoudig is, maar enorm veel voldoening geeft. Stagecoördinatoren of trajectbegeleiders binnen een ZMLK-school werken ernaartoe om voor hun leerlingen met een verstandelijke beperking een passende plek in de maatschappij te vinden. Een plek waar ze gelukkig zijn, voelen dat zij van betekenis zijn en met zelfvertrouwen zinvol bezig kunnen zijn. In dit proces is het aan deze specialisten om uit te vinden waar de affiniteit ligt van de jongere; wat de praktische vaardigheden zijn, het leervermogen en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Maatwerk dus. Alle leerlingen die op hun 20ste of eerder de school verlaten zijn verzekerd van zo’n plek. Bijvoorbeeld bij Bij Tjoonk.

“Bij Tjoonk is creatief in het meedenken over kansen voor een leerling." Laurens Tepperik

Laurens Tepperik is nu ruim 5 jaar coördinator arbeidstoeleiding bij De Linde in Deventer. Een school die onderwijs biedt aan leerlingen met een verstandelijke beperking of een meervoudige beperking: leerlingen met een intensieve ondersteuningsbehoefte. Het VSO (voortgezet speciaal onderwijs) telt 90 leerlingen in de leeftijd van 12 t/m 20 jaar. Jaarlijks stroomt iets meer dan de helft van de schoolverlaters uit j naar een vorm van (beschutte) arbeid, anderen vinden een plek binnen de dagbesteding.

Kennismaken met een werkomgeving
“Ons onderwijs is gericht op de toekomstige woon- en werkplek, actief burgerschap -zoals dat zo mooi heet- en op de vrijetijdsbesteding van de leerling in de samenleving”, legt Laurens uit. “De focus ligt daarbij op de redzaamheid en zelfstandigheid van het kind. Al op jonge leeftijd laten we onze leerlingen kennismaken met werken in de praktijk. Eerst door praktijklessen op school en dan volgen groepsstages buiten de schoolmuren. De leerlingen verzorgen dan bijvoorbeeld onder begeleiding de lunch bij een welzijnsorganisatie. Ook werken we samen met een woonzorgcentrum. Daar kunnen leerlingen ervaring opdoen in huismeesterschap en schoonmaak. Als ze wat ouder zijn en we hun belangstelling en kwaliteiten al een beetje kunnen peilen, gaan we op zoek naar een gerichtere stage Sinds een aantal jaren hebben we hiervoor een samenwerking op poten gezet met het praktijkonderwijs en het bedrijfsleven: MatchpoinD. Ja, met de D van Deventer! We bundelen met dit platform onze krachten om zo een goed inzicht te krijgen in het beschikbare aanbod van stage- en werkplekken.”

Uitvinden wat er achter een droom schuilt
Wat Laurens het belangrijkst vindt bij het vinden van een passende plek voor een leerling, is om goed naar hem of haar te luisteren. “Soms heeft een leerling een droom die door zijn beperking niet verwezenlijkt kan worden. Dan moet je reëel zijn maar die droom ook niet aan diggelen gooien. De kunst is dan uit te vinden welke mogelijkheden er zijn binnen het kader van die droom. Als een kind politieagent wil worden, dan probeer ik uit te vinden waarom hij dat wil. Is het een uniform dat tot de verbeelding spreekt? Of is het dat het graag anderen helpt?”

Kopjes ophalen bij de kraamafdeling
Laurens noemt het voorbeeld van de jongen die op latere leeftijd op school kwam vanuit een internationale schakelklas. “Hij had een grote taalachterstand en vond het echt niet leuk op onze school. Of ik alsjeblieft zo snel mogelijk een baan voor hem kon regelen. Iets in een fabriek aan de lopende band, noemde hij. Als hij maar van school weg kon. Gaandeweg ik hem beter leerde kennen, zag ik dat hij een groot sociaal hart heeft. Na schooltijd liep hij nog vaak op school rond om de docenten te helpen. Gewoon, omdat hij wilde helpen. Bij de spoelkeuken van het Deventer Ziekenhuis vond ik een stageplek voor hem. En de stage werd een baan. Soms gaat het niet om het daadwerkelijke werk maar om de omgeving en de mensen door wie zij omringd zijn. Hij vindt het prachtig om de kopjes op te halen op de kraamafdeling, ‘werkt in het ziekenhuis’ en ondervindt dat hij van waarde is voor de organisatie. Deze jongen is goed terechtgekomen en daar word ik erg gelukkig van.”

Bij Tjoonk: veel afwisseling in werkzaamheden met veilige kaders
Zo heeft Laurens ook een leerling een prachtige ervaring kunnen geven Bij Tjoonk. “Een jongen die erg veel ondersteuning nodig heeft en graag met dieren wilde werken. De zeer open houding van de eigenaren en begeleiders Jeroen en Marleen Spikker sprak mij aan. Waar andere zorginstellingen verlangden dat de jongen een begeleider mee zou nemen, werd hier Bij Tjoonk niet eens over gesproken. De zorg voor de jongen was vanzelfsprekend. Het bedrijf is kleinschalig en persoonlijk van opzet en ligt in een prachtige omgeving. Het biedt veel afwisseling in werkzaamheden, van het verzorgen van dieren tot timmerwerkzaamheden en tuinieren. Veel ‘dagbesteders’ hebben daar behoefte aan, zolang de kaders maar duidelijk zijn. Het is fijn dat Bij Tjoonk te allen tijde meedenkt in kansen en uitdagingen voor welke leerling dan ook.”

“Groot voordeel is dat Jeroen een onderwijsman is, hij kent de doelgroep als geen ander”. Annelies van Dulmen

 

Annelies van Dulmen is stagecoördinator bij de Daniël de Brouwerschool in Wilp. Als leerlingen 16 jaar of ouder zijn -en dat zijn er jaarlijks gemiddeld 95- komen ze bij Annelies en haar collega Han de Kroon in beeld. “Allemaal hebben ze een verstandelijke beperking met diverse profielen. Op cognitief gebied of met gedragsproblemen, maar er zijn ook leerlingen die naar het ROC kunnen en de entreeopleiding gaan doen,” legt Annelies uit. “Alle leerlingen die onze school verlaten kunnen we een passende arbeidsplek bieden binnen de dagbesteding of het vrije bedrijf.”

Maatwerk
In de 14 jaar dat Annelies jongeren begeleidt, heeft ze met haar collega een groot netwerk opgebouwd waar de school leerlingen kan plaatsen. En dat netwerk breidt nog steeds uit. Het vergt maatwerk om een leerling te koppelen aan een passende organisatie. “Iedere keer vind ik het een feestje als dat weer gelukt is”, zegt ze bevlogen. “Ik krijg zoveel voldoening uit deze taak, ik heb echt een boeiend beroep.”

Door vertrouwen groeien
Met Bij Tjoonk heeft Annelies heel goede ervaringen. “Als ik er kom, ervaar ik altijd een rustige bedrijvigheid. Er hangt een gemoedelijke sfeer. De cliënten zijn vaak zelfstandig met hun taak bezig. Je ziet ze op een trekker rijden, ze scheppen poep in de stal, schilderen een muur of ze zijn aan het zagen of timmeren. Ze krijgen vertrouwen en daardoor groeien ze. Erg mooi om te zien.”

Onderwijsman
Het is de combinatie van leren en werken die dit bedrijf onderscheidend maakt ondervond Annelies. “Daar zijn er niet veel van. Een paar oud-leerlingen van ons konden er na een stageplek blijven. Naast dierverzorging en werken op het land is er bijvoorbeeld ook ruimte om begeleiding te krijgen bij het leren lezen. Een groot voordeel is dat Jeroen een onderwijsman is. Op onze school werkte hij jarenlang met deze doelgroep. Hij is in staat zich in te leven in de jongeren en weet welke zorg ze nodig hebben, welke behoeften een rol spelen of hij toetst waar ze belangstelling voor hebben. De bouw van de potstal was bijvoorbeeld een geweldig initiatief. Hij, en zijn vrouw Marleen, bedachten dat hun cliënten hieraan goed zouden kunnen meehelpen. Enkelen, voor wie dit een meerwaarde was, behaalden er certificaten mee. Eén van onze oud-leerlingen kon hiermee zelfs doorstromen naar Bouwmensen, voor een opleiding op niveau 1. Geweldig! “

Bij de rode brievenbus rechtsaf
Vaak komt Annelies nog oud-leerlingen tegen als ze organisaties uit haar netwerk bezoekt. “Ze groeten me enthousiast en gaan dan verder met hun bezigheden. Dan zie ik dat het goed is. Twee jaar nadat onze leerlingen de school hebben verlaten, nemen we contact op met hun ouders om te informeren naar hun zoon of dochter. In de meeste gevallen bevindt onze oud-leerling zich nog steeds op dezelfde plek en is hij of zij gelukkig. Met sommige ouders heb je intensief samengewerkt en bewandelde je een ingewikkelde route. Dat blijft je bij. Net als die leerling die voor het eerst zelfstandig naar zijn stageplek fietste, verdwaalde, en zich mijn aanwijzing herinnerde: bij de rode brievenbus rechtsaf. Dat ontroert me nog iedere keer.”

“Eigenlijk zouden veel meer mensen eens een kijkje moeten nemen bij Bij Tjoonk, daar word je wijzer van”. Franceline van Dijk

Franceline van Dijk is coördinator stage en uitstroom op De Zonnehof/Hofplein. Een kleine streekschool voor speciaal onderwijs in Raalte met ongeveer 100 leerlingen waarvan de helft op het VSO. Het aantal ‘uitstromers’ wisselt per jaar.

Begeleiding naar een volgende levensstap
Franceline doet dit werk al 16 jaar en nog altijd bevlogen: “Ons type onderwijs en onze begeleiding zijn er onder meer op gericht dat leerlingen zelfvertrouwen ontwikkelen en zoveel mogelijk zelfredzaam kunnen zijn in de samenleving. We bouwen mee aan hun kracht zelf beslissingen te kunnen nemen om zo een volwaardig en autonoom mogelijk bestaan te kunnen leiden.”

Buiten de veilige muren van de school
Het helpen ‘bouwen’ aan een toekomst van een jongere is het boeiendste in haar werk vindt Franceline: “Het is een gevoelig proces. Binnen de muren van onze school is het  veilig maar er komt een moment dat ze de school moeten verlaten. Dat vinden ouders eng, en leerlingen zelf ook. Het creëren van een nieuw startpunt voor de leerling, daarin kun je het verschil maken. Je kunt een meerwaarde bieden als school. Daar kan ik emotioneel van worden.”

De meesten naar dagbesteding
Ons netwerk voor uitstroomplekken is vrij groot. Als streekschool bestrijken wij een brede regio rondom Raalte. We hebben te maken met 7 verschillende gemeenten. Een plek voor dagbesteding of arbeid moeten we vinden in de nabije omgeving van de woonplaats van de leerling. De meeste leerlingen van onze school stromen uit naar een dagbestedingsplek. Vroeger was dagbesteding therapeutisch en creatief van aard. Nu zie je dat er steeds meer werkelijk geproduceerd wordt en dat het gericht is op arbeid. Naast de organisaties voor dagbesteding hebben we contacten met bedrijven, particulieren en zorgboerderijen voor stages en uitstroomplekken. Vaak kom ik er nog oud-leerlingen tegen. Dan zie ik dat ze gelukkig zijn en zich verder ontwikkeld hebben. Ze roepen dan enthousiast: Hé Frans, wanneer is er weer een disco op school?”

Hij begreep de grapjes niet
Franceline legt uit dat het voor bedrijven mooi is om iemand met een beperking in hun team op te nemen. “Deze mensen iets mee. Bijvoorbeeld het besef dat je af en toe wat geduld moet opbrengen. Maar ook dat men ervaart dat niet iedereen in een hokje past. Als mensen die flexibiliteit hebben, kunnen ze dansen in zichzelf. Er is ook een andere kant van het verhaal. Ik had een oud-leerling die het geweldig vond machines te reviseren. Ik vond een bedrijf dat hem na een kennismakingsperiode zeer welkom en enthousiast in dienst nam. De jongen kwam echter na een tijdje wat bedremmeld bij me en voelde zich ongelukkig. In de pauzes zat hij altijd alleen, hij begreep de grapjes van collega’s niet en wist niet wat hij moest zeggen als zij vroegen naar zijn weekend. Heel jammer, het bedrijf had zich enorm ingezet, maar het werkte niet.”

Bij Tjoonk – ervaringen voor het leven
Bij Tjoonk bezocht zij voor het eerst enkele jaren geleden bij de opstart. Ze was direct gecharmeerd van de veelzijdigheid van het bedrijf. “Ik had een leerling voor wie een heel goede begeleiding nodig was. Zo’n jongen die in de verkeerde setting kapotgaat en in de juiste sfeer opbloeit. Bij Tjoonk was daar geschikt voor. De leerling startte er met een stage en werkt er inmiddels 3 dagen in de week. Hij zit er helemaal op zijn plek. Dat is top. Hij draaide ook mee in het bouwen van de potstal en leerde daar veel van. Het mooie van Jeroen is dat hij zo’n project heel breed trekt en werkzaamheden bedenkt passend bij zijn cliënten. Het zijn ervaringen voor hen die doortikken in de rest van hun leven. Dat vind ik bijzonder. Bij Tjoonk is een organisatie –en dat klinkt misschien heel suf- waar ‘normaal’ met onze jongeren wordt omgegaan. Waar lol wordt gemaakt en waar ze met groot respect en empathie worden benaderd. Iedereen kan er zijn wie hij is. Eigenlijk zouden veel meer mensen deze mooie plek eens moeten bezoeken. Het opent ogen en je wordt er wijzer van.”