Verbeelding brengt kracht het leven te hanteren
Interview met David Bade | Beeldend Kunstenaar
“De wereld kan ik er niet mee redden, maar ik maak mijn leven zinnig door anderen te betrekken bij iets waar ze energie uit kunnen halen.” Met zijn sociale kunstprojecten wil beeldend kunstenaar David Bade (54, Willemstad) het stille vuurtje in de authentieke ‘spelende mens’ aanwakkeren. Kunst heeft een verantwoordelijkheid naar zijn omgeving vindt hij.
TEKST: AFKE PRICKER-OVERDIEP | MEI 2024 | HOOFDFOTO: ANNE JANNES PHOTOGRAPHY
De zinderende hitte is bijna voelbaar via het beeldscherm. Vanuit het zonovergoten Curaçao leidt David Bade mij rond op het terrein van de psychiatrische kliniek waar het Instituto Buena Bista (IBB) gevestigd is. De pre-academische opleiding voor hedendaagse kunst richtte hij in 2006 geheel onafhankelijk op samen met zijn kompaan en beeldend kunstenaar Tirzo Martha.
Inclusie en participatie
Vanaf zijn kantoor, gaat de camera via de doka naar een immens atelier met open deuren. De groene binnentuin doemt op waar talloze kleurrijke kunstwerken staan opgesteld. Het is het centrum van de verschillende paviljoens op het terrein. Prachtige panden waar momenteel twintig leerlingen studeren, waar artists-in-residence en alumni verblijven en gebouwen waar psychiatrische patiënten ambulant of voor langere perioden behandeld worden. Ze zwaaien vrolijk. De voormalige slaapzalen zijn in gebruik als expositieruimten en ateliers. In de eerste vinden wisselende exposities plaats. In de andere staat de vaste collectie met werk van beroemde gastkunstenaars die er zijn geweest, gecombineerd met objecten van leerlingen en patiënten. David: “Onderscheid maken we hier niet. De tegenwoordig bon ton begrippen als inclusie en participatie waren voor ons achttien jaar geleden al heel normaal. Onze alumni tutors ontvangen twee keer per week een groep patiënten en begeleiden hen bij een creatief proces. Die kwetsbare interactie en de confrontatie met hun eigen traject is een deel van de opleiding. Geheel naar onze visie dat kunst een verantwoordelijkheid heeft naar de maatschappij”
David is voor twee weken terug op Curaçao. De plek waar hij werd geboren en na opgegroeid te zijn in Nederland, opnieuw lange tijd woonde. “Sinds corona heb ik mijn huis hier verkocht. Ik zit nu in een fase van mijn leven dat het passender is in Nederland te wonen. Eén factor is de liefde. Als een witte halfbloed, zeer betrokken bij zowel de samenleving hier als in Nederland, pendel ik nu een paar keer per jaar heen en weer naar mijn dierbare IBB. In een enkele mindere periode vraag ik me weleens af wat ik nu eigenlijk doe op deze aardkloot. Die gedachte is hier ver weg. Het werken met jongeren brengt mij onnoemelijk veel. Het concept past volledig in mijn actieradius als kunstenaar.”
Precair proces
David Bade vormt met Tirzo Martha de leiding van de huidige staf van het succesvolle IBB die verder bestaat uit een roulerend trio van voormalige leerlingen, alumni, die nu de nieuwe generaties begeleiden. Ook een general manager, marketing en communicatie en de administratie worden gedekt in de staf van deze stichting. Samen scouten ze Curaçaose talenten tussen de15 en 25 jaar oud voor de vooropleiding beeldende kunst. David: “De jongeren gaan door een heel speciaal parcours waarin wij ook hun ouders betrekken. De keuze om iets met creativiteit te gaan doen, ligt soms best gevoelig. Daarom vinden we het van wezenlijk belang dat ouders zich achter hun kind scharen. Onze minimaal tweejarige opleiding heeft namelijk veel met vorming en, zoals ik het noem, opvoeding te maken. We gaan uitvinden waar de leerlingen zich in kunnen ontwikkelen en wat er groeit in hun hart. We breken de ideeën van het kind open, gaan op zoek naar hun betekenis van schoonheid en wakkeren hun verbeelding aan. Ze worden mede opgeleid door de drie gastdocenten die wij tweejaarlijks samen met onder andere het Mondriaanfonds selecteren. Deze artists-in-residence verblijven hier elk vier maanden. Als reactie op hun ervaringen maken ze ook werk hier. Inmiddels hebben we een collectie van meer dan honderd kunstwerken waar onze stichting erg trots op is.Feitelijk nieuw erfgoed voor het eiland.”
Vrijheid kunstenaarschap
Het Instituto Buena Bista is geen geaccrediteerde opleiding. “En dat willen we ook niet. De vrijheid van het kunstenaarschap, zowel in thematiek als in vorm en inhoud, staat hier voorop. We willen niet dat ons curriculum gecontroleerd wordt door een commissie die andere ideeën heeft over schoonheid of esthetiek. Een belemmering als bijvoorbeeld met zo min mogelijk dingen zoveel mogelijk zeggen, past niet bij ons. Anderen mogen dat als dogma hanteren, het staat ver van mij af”, legt de kunstenaar, in wiens oeuvre assembleren het sleutelwoord is, uit. “In 2023 zijn we wel gecertificeerd. Dat is fijn voor praktische zaken als verzekeringen voor ouders en studiefinanciering. Trajecten die we trouwens ook begeleiden. Natuurlijk zijn we wel afhankelijk van subsidie en giften.”
Betekenisvol
David Bade had vele solo-exposities in grote musea in binnen- en buitenland. In zijn intuïtieve werk, ruimtelijke sculpturen, installaties, rijkelijk verhalende en kleurrijke schilderijen en tekeningen benadert hij de wereld kritisch, provocatief en vol humor. Naast zijn individuele kunstenaarschap en het leiden van het IBB heeft hij naam opgebouwd met zijn sociale kunstprojecten. De IJzervreter, een recent project in 2023, bijvoorbeeld. Het was een opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid en de gemeente Zaanstad in het teken van het stoppen van wapengeweld. Samen met buurtbewoners, scholieren, jongeren en ouderen creëerde David een permanente sculptuur van door de shredder gehaalde ingezamelde wapens. David: “Het is nu beleid dat kunst breder betekenisvol moet zijn voor meer mensen. Ze vinden me blijkbaar wel een goede bemiddelaar met mijn werk en procesmatige werkwijze. Voor mij is die benadering intrinsiek natuurlijk en volledig logisch. Ik vind het heel belangrijk dat de verbeelding geactiveerd wordt bij mensen. Verbeelding geeft kracht en steun om het leven te begrijpen. En dan niet alleen in de bubbel van de wereld van beeldende kunsten. Niet in die chique of exclusieve context. Ik voel juist de noodzaak het breder aan te pakken. Dat doe ik door mensen uit alle hoeken van de samenleving erbij te betrekken. Om hen het maakproces in vorm, materiaal, techniek en inhoud mee te laten beleven. Als je hen deelgenoot maakt met een gelijkwaardige insteek, dan worden er dingen geactiveerd die zij -en ook ik niet- voor mogelijk hielden.”
Foto: De IJzervreter, archief David Bade
Verbeelding
Het is het delen dat terugkomt in het werk van mensenmens David Bade. “En de dráng om dat te doen. Misschien is het wel een soort missionaris attitude, haha. Mensen zijn a priori conservatief. Dus als je hen uitdaagt om buiten hun veilige cirkel te treden, vinden ze dat meestal niet prettig. Als je hen spelenderwijs prikkelt, ontstaat er vaak een heel andere reactie dan ‘dat kan mijn neefje van vier ook’. Het materiaal blijkt weerbarstig en op een idee komen is nog niet zo eenvoudig. Dat samenwerkingsproces vind ik interessant. Je neemt mensen mee op een parcours waar ze niet eerder zijn geweest en vooroordelen over hebben. Je kunt zo ook thema’s en gevoelens benaderen die via een gesprek of debat hopeloos stranden.
Het is evident dat kinderen de gave van verbeelding nog bezitten. Er is dus een fase dat men dat afleert. Dan gaat het om verantwoordelijkheid en zo. Idealen worden gestandaardiseerd. Netflix, Disney, games, internet en pornografie hebben ons in de greep. Het authentieke, spelende kind in velen onder ons is verdwenen. Door met onze handen te werken, door nieuwsgierigheid op te wekken en door de confrontatie aan te gaan maken we geluksstofjes aan. Van reacties als ‘shit, dit heb ik m’n hele leven al willen doen, maar ik mocht niet van mijn ouders’ kan ik echt genieten. Een samensmelting van processen vindt plaats en die maak je niet mee als je keurig in je atelier werkt.”
All you can Art
Deze zomer, van 25 juli tot 1 september 2024 vindt de negende editie van All you can Art plaats in de Kunsthal in Rotterdam. Tijdens dit zomeratelier, een samenwerking met het IBB, krijgen dertig talentvolle jongeren zes weken lang onderwijs en begeleiding van David Bade, Tirzo Martha en andere gerenommeerde kunstenaars volgens het aloude leermodel van meester-gezel. Het publiek is continu getuige van hun activiteiten. In het open atelier kunnen bezoekers zelf aan de slag. ‘Kunstenaars’ van alle niveaus, van alle leeftijden, krijgen de kans samen kunst te maken, te leren en te ontdekken. Ook werkt All you can Art samen met sociale partners in de stad om de kunst en het maken te delen met velen. David: “Het auditorium bouwen we om tot werkplaats, een bruisend centrum van creativiteit. Een prachtig concept dat altijd verrassende uitkomsten heeft en uitmondt in een boeiende overzichtstentoonstelling.”
Foto: Archief David Bade
Beeldenstorm
Binnenkort dient zich een níeuw sociaal kunstproject aan. Het was altijd zijn grote wens een keer een kerk aan te pakken. David: “De droom komt uit en dan nog wel voor de Domkerk in Utrecht! Heel gaaf. Het heeft met de Beeldenstorm te maken van halverwege de zestiende eeuw. Bij ‘beeldenstorm’ dachten ze aan David Bade, haha! Ik zit nu in het prille proces van onderzoek en het vinden van groepen die de thematiek van het kunstproject zouden kunnen ondersteunen.” Enthousiast fantaseert David er hardop op los: “In welke figuurlijke beeldenstorm bevindt onze wereld zich nu? Welke vorm van iconoclasme zou ik willen laten zien? Artificial intelligence? Koning voetbal kun je ook als religie zien. Heldenverering en afgoderij! Samenwerken met de supportersvereniging. Welke materialen kunnen zij leveren? Emancipatoire processen als #MeToo en Black Lives Matter. En dan ligt het natuurlijk voor de hand dat ik met de studentenvereniging aan de slag ga! En...”
Nieuwe generatie
Davids andere wens is om, na achttien jaar het bloeiende Instituto Buena Bista geleid te hebben, het op niet afzienbare termijn over te dragen aan een nieuwe generatie. “Zoals gezegd, andere factoren in mijn leven spelen nu een rol. Bovendien is er een nieuwe tijdsgeest. Het instituut is een kind van me geworden, het zal moeilijk zijn, dus het doorgeven begeleid ik rustig en secuur.”
De honderden jongeren die David Bade in al die jaren bij het IBB begeleidde, zullen altijd refereren aan wat ze van hem en zijn team leerden. Het aanwakkeren van vuurtjes leverde ook hem de nodige geluksstofjes op. Vast voldoende om David te helpen bij nieuwe avonturen in zijn volle programma. <<
